Kada smo pre par godina u Google ukucale – Osmi mart, ponuđeno je: putovanja, slike, pokloni, koncerti, ideje, izleti, pesmice, priredba... Sa entuzijazmom smo tada kliknule na ideje, a onda se pojavilo – kako da napravite čestitku za mamu ili učiteljicu, gde možete da kupite donji veš za svoju izabranicu i slično. Da je Google postojao pre nešto više od 100 godina, odgovori bi se sigurno značajno razlikovali. Danas vas ova pretraga može dovesti i do ponekog teksta o ustanovljavanju i značaju Međunarodnog dana žena.
Njujorške tekstilne radnice, davne 1857. godine, izašle su na ulice i demonstrirale protiv loših uslova rada i niskih plata. Demonstracije je razbila policija, ali su one uspele da nakon dva meseca formiraju prvi ženski sindikat i nastavile sa borbom protiv eksploatacije i za ekonomska, socijalna i politička prava žena. Dan žena je prvi put obeležen 28. marta 1909. godine deklaracijom Socijalističke partije Sjedinjenih Američkih Država. Već sledeće godine je u Kopenhagenu, na predlog nemačke socijalistkinje Klare Cetkin, održana prva međunarodna ženska konferencija na kojoj je ustanovljen Međunarodni dan žena, sa idejom promovisanja jednakih prava, ravnopravnosti i prava glasa za žene. Od 1914. godine Međunarodni dan žena obeležava se 8. marta.
U Rusiji je Februarska revolucija počela protestom tekstilnih radnica, 8. marta 1917. Radnice su tražile završetak I svetskog rata, ukidanje carstva i okončanje nestašica hrane u Rusiji, a ovaj protest je doveo do abdikacije cara Nikolaja II, kao i do prava glasa za žene.
U Srbiji je 8. mart prvi put obeležen 1914. godine u Narodnom domu u Beogradu, dok se prvi veliki Zemaljski zbor žena održao 1934. godine, na kome su učesnice branile pravo žena na rad i jednakost sa muškarcima u državnoj službi.
Ujedinjene nacije su 1975. godine proglasile 8. mart za Međunarodni dan žena, sa idejom da se u tom danu sjedini važnost borbe žena za radna prava, nediskriminaciju, nenasilje i ženska ljudska prava. U ovom periodu žene postaju vidljivije u javnom životu, a pojedine žene počinju da zauzimaju važne društvene položaje. Na našim prostorima se osnivaju ženske organizacije i jača feministički pokret, naročito 1990-ih kada počinju ratovi. Od tada se ženski feministički pokret konstantno razvija. Međutim, feministkinje se i danas veoma često suočavaju sa napadima, neodobravanjem, minimalizacijom i relativizacijom problema sa kojima se žene u Srbiji suočavaju, posebno žene iz marginalizovanih društvenih grupa.
Žene u Srbiji
Žene u Srbiji su u lošijem položaju od muškaraca u svim oblastima javnog i privatnog života, iako imaju ista prava. Izložene su svakodnevnoj diskriminaciji i nasilju. Manje su zaposlene iako su obrazovanije i rade na slabije plaćenim poslovima. Žene u reproduktivnom periodu i starije žene teže se zapošljavaju, a lakše i češće otpuštaju. Postoji jaz u platama između muškaraca i žena, posebno kada su zarade visoke. Zbog preovlađujućih tradicionalnih rodnih uloga, zaposlene majke imaju teškoće da usklade profesionalne i porodične obaveze, nesrazmerno su opterećene brigom o deci i starijima, kao i obavezama u domaćinstvu. Učešće žena u javnom i političkom životu nije zadovoljavajuće. Muškarci su i dalje u većini na mestima na kojima se odlučuje, dok su žene prisutne onoliko koliko je zakonski minimum, kao i u sektorima koji se stereotipno smatraju “ženskim”, a u kojima su zarade manje.
Žene iz marginalizovanih grupa u riziku su od višestruke diskriminacije, izložene su specifičnim oblicima nasilja i u lošijem su položaju i u poređenju sa ženama iz opšte populacije i u poređenju sa muškarcima iz svojih grupa. Epidemija kovida-19 u Srbiji dodatno je uticala na pogoršanje položaja žena i urušavanje njihovih prava. Poslednjih godina je prisutna retradicionalizacija i repatrijarhalizacija društva, što znači da jačaju tradicionalne norme kojima se održava i osnažuje patrijarhalno društvo u kome je položaj žena lošiji.
Zbog toga je danas, isto kao i na početku XX veka, važno podsećanje na pretkinje koje su se izborile za prava koja uživamo, kao i stalno ponavljanje značaja obeležavanja ovog dana – odavanje počasti borbi žena za univerzalno pravo glasa, pravo na obrazovanje, bolje uslove rada i poboljšanje položaja žena.
Na Međunarodni dan žena ukaujemo na lošiji položaj žena u našem društvu, uz poziv da se udružene izborimo za stvarnu ravnopravnost žena i doprinesemo da u budućnosti i pretraga na Google pokaže drugačije rezultate.